Transitieopgave

De Nederlandse retailsector staat voor aanzienlijke uitdagingen. Enkele van de belangrijkste problemen zijn:

• Stijgende kosten en inflatiedruk: Door inflatie en gestegen energieprijzen hebben retailerste maken met hogere operationele kosten. Dit zet marges onder druk en leidt tot hogere prijzen voor consumenten, wat de koopkracht beïnvloedt. Het afbetalen van coronaschulden speelt een aanzienlijk deel van de sector nog steeds parten.
• Digitale transformatie en concurrentie: Traditionele winkels staan onder druk door de opkomst van e-commerce en concurrentie uit o.a. China. De verschuiving naar online winkelen vraagt om forse investeringen in digitalisering en logistiek, terwijl platforms zoals Amazon en Bol.com de
  concurrentie verder aanscherpen.
• Veranderend consumentengedrag: Consumenten besteden bewuster en hechten meer waarde aan duurzaamheid. Hierdoor worden retailers uitgedaagd om hun aanbod en bedrijfsvoering te verduurzamen, wat tijd en investeringen vergt.
• Krapte op de arbeidsmarkt: Het vinden van gekwalificeerd personeel wordt steeds moeilijker, vooral in de logistieke en IT-gerelateerde functies die essentieelzijn voor moderne retailoperaties.
• Leegstand in winkelgebieden: Met name binnensteden en kleinere gemeenten worden geconfronteerd met toenemende leegstand door veranderende winkelgewoonten en faillissementen. De overheid heeft aandacht voor dit probleem, maar het vraagt om nauwe samenwerking tussen gemeenten en ondernemers.
• Investeringsbehoefte Triple Transition. Hoewel de retailsector over de afgelopen twee decennia in omvang is toegenomen, is de rest van de
  Nederlandse economie sneller gegroeid. Uitgaande van een extra investeringsbehoefte van 1,2 procent van de omzet voor de Triple Transition (verduurzaming, digitalisering en talentonwikkeling) zal er tot en met 2030 zo’n 1,9 miljard euro per jaar extra geïnvesteerd dienen te worden in de retailsector.

Samen met vertegenwoordigers van de retailsector is een narratief ontwikkeld, genaamd "Retail in Transitie". Doel is om retailersintensievere handvatten aan te reiken om met bovenstaande uitdagingen aan de slag te gaan. De aanpak is gebaseerd op inzichten uit onderzoek en gesprekken met stakeholders en rust op de volgende uitgangspunten:

• Innovatie als onderscheidende kracht: Succesvolle ondernemers onderscheiden zich door te innoveren op het gebied van verduurzaming,
  digitalisering, lokale focus en klantbeleving. Het ontwikkelen van relevante vaardigheden (skills)speelt hierin een cruciale rol.
• Noodzaak van intensievere samenwerking: Om kansen en bedreigingen in de sector effectief onder de aandacht te brengen, is nauwe
  samenwerking tussen gemeenten, ondernemers en beleidsmakers essentieel.

In lijn met deze uitgangspunten heeft Public Matters advies uitgebracht over projecten die publiek-private samenwerking stimuleren, genaamd de Retail
in Transitie-projecten.

• De Triple Transition vergt bijzondere aandacht voor de retailsector. Ondanks de groei in omvang van de retailsector over de afgelopen
  twee decennia, is het relatieve aandeel van de retailsector binnen de nationale economie relatief afgenomen door snellere groei in andere sectoren. Om de retailsector te laten meebewegen met de Triple Transition heeft SEO berekend dat in Nederland een jaarlijkse
  additionele investering van ongeveer 1,9 miljard euro door bedrijven nodig is. Uitgaande van 2025 t/m 2030, resulteert dat in een extra
  investering van ruim 11 miljard euro bovenop de 3,6 procent die jaarlijks reeds door de sector geïnvesteerd wordt (McKinsey, 2022).
• De mate van investeringen verschilt per transitie en per winkelbedrijf. Met name retailondernemers in het mkb-segment ontberen vaak de middelen en kennis om de benodigde investeringen te doen. Er ligt dus een uitdaging voor de vertegenwoordigers uit de sector om hierin ondersteuning en begeleiding te bieden.
• Daarom worden twaalf Retail in Transitie-projecten (RIT) voorgesteld. Het doel van deze RIT-projecten is om samen met maatschappelijke stakeholders extra te investeren in activiteiten die nodig zijn om de transitie te versnellen.
• Voorwaardelijk voor het succes is coördinatie tussen verschillende vertegenwoordigers van de retailsector. Dit project is in 2024 gefinancierd vanuit de Stichting Detailhandelsfonds (SDF), maar de middelen zijn vanaf 2025 niet meer beschikbaar. Het coördineren van de RIT-projecten, ontsluiten van informatie en data voor ondernemers in de sector én het organiseren van een structurele dialoog vraagt om een flexibele organisatievorm. Daarbij dient rekening te worden gehouden met de wijze waarop de retailsector in Nederland is georganiseerd.
• Feit is: de bereidheid tot het vinden van samenwerkingsvormen is er. Brancheorganisaties, bedrijven, overheden en andere mogelijke partners investeren zelf in één of meerdere transities. Het is vaak een kwestie van afstemmen van die investeringen, kennis te delen en timing ervan in plaats van dat de bereidheid er is om apart geld in verschillende potten te stoppen.

De verdere aanpak van de Triple Transition door de brancheverenigingen bestaat uit drie pijlers:

1. Opzetten van samenwerkingsprojecten waarin retailers worden ondersteund in de uitdagingen van de Triple Transition. Deze zogenaamde Retail in Transitie-projecten worden aangegaan met publieke en private partners op het gebied van verduurzaming, digitalisering en herscholing. De projecten zijn gericht op praktische resultaten en kunnen in sommige gevallen kortlopend van aard zijn.
2. Verbeterde toegang tot middelen voor ondernemers in de retail. Er is in kaart gebracht welke subsidies en regelingen beschikbaar zijn met het oog op de Triple Transition. In samenwerking met RVO kunnen de bestaande regelingen beter in kaart worden gebracht en daarmee ook toegankelijker worden gemaakt.
3. Met de belangrijkste overheden wordt een structurele dialoog georganiseerd met de vertegenwoordiging in de retailsector over de voortgang van de transitieuitdagingen. Er is momenteel nog onvoldoende kennis bij overheden over de omvang van de investeringsopgave voor een sector die anders dan de maakindustrie een bindende rol in de samenleving speelt.

Met het aflopen van de werkzaamheden de Stichting Detailhandelsfonds (SDF) is er geen paritaire samenwerking meer in de retailsector. Daarom heeft Public Matters op verzoek van de opdrachtgevers ook gekeken naar de wijze waarop de brancheverenigingen in de retail de samenwerking rondom de Triple Transition organiseren op een flexibele en missie-gedreven wijze. Het advies behandelt daarom de volgende hoofdstukken: In hoofdstuk 2 worden de samenwerkingsstructuren binnen de sector beschreven. Hoofdstuk 3 gaat in op de RIT-projecten en hoofdstuk 4 op de dialogen met stakeholders. In hoofdstuk 5 wordt beschreven hoe de toegang tot subsidie- en stimuleringsregelingen kan worden verbeterd. Hoofdstuk 6 beschrijft tenslotte de structuur voor samenwerking en de vervolgstappen.